W ortodoncji stosuje się różne metalowe elementy pomocnicze, które wspierają leczenie, kontrolując ruchy zębów oraz ułatwiając stosowanie dodatkowych mechanizmów biomechanicznych. Do najczęściej wykorzystywanych należą:
1. Sprężynki ortodontyczne – stosowane do rozszerzania przestrzeni między zębami (sprężyny otwarte) lub do zamykania luk (sprężyny zamknięte), mogą być wykonane ze stali nierdzewnej lub stopów niklowo-tytanowych.
2. Ligatury metalowe – cienkie druty, które mocują łuk ortodontyczny do zamków, umożliwiając lepszą kontrolę nad ruchem zębów oraz pozwalające na mocniejsze wiązanie w porównaniu do ligatur elastycznych.
3. Haczyki ortodontyczne – stosowane do mocowania wyciągów elastycznych lub innych elementów pomocniczych, mogą być wbudowane w zamki lub doczepiane do łuku.
4. Guziczki ortodontyczne – niewielkie elementy metalowe przyklejane do powierzchni zębów, umożliwiające zaczepienie wyciągów elastycznych, stosowane np. w korekcji zgryzu krzyżowego czy leczeniu ortodontycznym z użyciem alignerów.
Każdy z tych elementów pełni określoną funkcję w mechanice leczenia ortodontycznego, wspierając precyzyjne przesunięcia zębów oraz umożliwiając zastosowanie dodatkowych sił kontrolujących ruchy zgryzowe.
Elementy metalowe, takie jak sprężynki, ligatury, haczyki i guziczki, mogą ulec odkształceniu w wyniku nieprawidłowego użytkowania przez pacjenta, zgryzania twardych pokarmów lub niewłaściwego działania sił ortodontycznych.
Postępowanie w przypadku odkształceń:
1. Sprężynki ortodontyczne – mogą się rozciągnąć, zdeformować lub stracić swoją sprężystość. W takim przypadku należy je wymienić, aby zachować właściwe działanie mechaniki leczenia.
2. Ligatury metalowe – mogą się poluzować lub zerwać, co zmniejsza kontrolę nad ruchem zębów. Jeśli dojdzie do uszkodzenia, konieczna jest ich wymiana.
3. Haczyki ortodontyczne – jeśli haczyk się wygnie lub złamie, należy go wymienić lub ponownie zamocować, aby zapewnić prawidłowe działanie wyciągów elastycznych.
4. Guziczki ortodontyczne – w przypadku odkształcenia lub odklejenia guziczka należy go wymienić lub przykleić nowy w odpowiednim miejscu, aby zachować funkcjonalność mechanizmów ortodontycznych.
Aby unikać problemów, pacjent powinien być poinformowany o konieczności unikania twardych pokarmów oraz ostrożnego obchodzenia się z aparatem. Regularne kontrole ortodontyczne pozwalają wykryć i skorygować ewentualne uszkodzenia na wczesnym etapie, zapobiegając niepożądanym opóźnieniom w leczeniu.
Elementy metalowe w ortodoncji są wykonywane z różnych materiałów, które różnią się pod względem trwałości, elastyczności i biokompatybilności. Stal nierdzewna jest najczęściej stosowanym materiałem ze względu na wysoką wytrzymałość mechaniczną, odporność na korozję i stosunkowo niski koszt. Stopy tytanu oferują większą biokompatybilność i są lżejsze, co sprawia, że są lepszym wyborem dla pacjentów wrażliwych na nikiel. Materiały niklowo-chromowe są stosowane głównie w aparatach ortodontycznych o wysokiej wytrzymałości, jednak mogą powodować reakcje alergiczne u niektórych pacjentów. Wybór materiału zależy od potrzeb pacjenta oraz specyfiki planowanego leczenia.
U pacjentów z alergią na metale, szczególnie na nikiel, należy zastosować alternatywne materiały. Tytan i jego stopy są najlepszą opcją dla osób uczulonych na nikiel, ponieważ są biokompatybilne i dobrze tolerowane przez organizm. Można również stosować elementy aparatu ortodontycznego ceramiczne lub kompozytowe, które eliminują kontakt metalu ze śluzówką jamy ustnej. Przed rozpoczęciem leczenia warto przeprowadzić test alergiczny, aby uniknąć ewentualnych reakcji uczuleniowych.