Bruksizm i wypełnienia w odcinku bocznym: Wybór prawidłowego rozwiązania dla długotrwałego zdrowia jamy ustnej

Bruksizm stanowi jedno z największych wyzwań w planowaniu i realizacji odbudów zębów bocznych. Nadmierne obciążenia zwarciowe, generowane często w sposób nieuświadomiony przez pacjenta, prowadzą do szybszego zużycia materiału, mikropęknięć oraz utraty szczelności brzeżnej. Wymaga to nie tylko precyzyjnej analizy warunków zwarciowych, ale również zastosowania materiału o odpowiednio wysokiej odporności mechanicznej i stabilności wymiarowej.

W niniejszym artykule przyglądamy się, jak bruksizm wpływa na trwałość wypełnień w odcinku bocznym oraz jakie korzyści kliniczne może przynieść zastosowanie kompozytu typu bulk fill – na przykładzie Filtek One Bulk Fill od Solventum.

Bruksizm - etiologia i rozpoznanie kliniczne:

Bruksizm to złożone zaburzenie czynnościowe narządu żucia, charakteryzujące się mimowolną aktywnością mięśniową prowadzącą do zgrzytania lub zaciskania zębów. Może występować zarówno w fazie snu, jak i czuwania, a jego etiologia pozostaje wieloczynnikowa – obejmuje m.in. komponenty neurologiczne, psychosomatyczne i genetyczne. Choć dawniej postrzegany był głównie jako parafunkcja o znaczeniu marginalnym, obecnie uznawany jest za istotny czynnik ryzyka w protetyce, implantologii i stomatologii zachowawczej. Nieprawidłowe obciążenia generowane przez bruksizm mogą prowadzić do uszkodzeń odbudów, przeciążenia przyzębia, patologicznego starcia zębów oraz zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych.

Bruksizm jako czynnik ryzyka w rekonstrukcji zębów bocznych

Bruksizm, rozpoznawany coraz częściej nie tylko u dorosłych, ale również u młodszych pacjentów, stawia przed stomatologiem konkretne wyzwania terapeutyczne – zwłaszcza w kontekście planowania odbudowy zębów trzonowych i przedtrzonowych. To właśnie w tych obszarach układu stomatognatycznego kumuluje się większość sił zwarciowych, które w przypadku mimowolnych ruchów zgrzytania mogą przyjmować wartości znacznie przekraczające fizjologiczne normy. Efekt? Struktury zębowe są narażone na przedwczesne zużycie, a każda odbudowa – na znacznie większe ryzyko uszkodzenia.

Jakie konsekwencje może nieść za sobą niekontrolowany bruksizm?

Wielokrotnie niedoceniany, bruksizm prowadzi do powtarzalnych mikrourazów, które z czasem mogą kumulować się w poważne uszkodzenia. Dochodzi nie tylko do abrazji szkliwa, ale również do przeciążenia przyzębia i zmęczenia materiałów odbudowujących. W skrajnych przypadkach może dojść do odłamań wypełnień, złamań zębów, a nawet niepowodzeń w leczeniu protetycznym. Te zjawiska mają bezpośrednie przełożenie na stabilność okluzji oraz na komfort pacjenta.

Na jakie materiały warto zwrócić uwagę, planując odbudowę w odcinku bocznym u pacjenta z bruksizmem?

Wybór materiału powinien być podporządkowany nie tylko wymaganiom mechanicznym, ale również możliwościom terapeutycznym w przyszłości. Dostępnych opcji jest kilka: 

• W przypadku pacjentów z bruksizmem, u których doszło do znacznego starcia zębów bocznych, najczęściej rozważa się odbudowy bezpośrednie z wykorzystaniem kompozytów żywicznych. Tego typu materiały oferują dużą elastyczność kliniczną, a ich aplikacja może odbywać się w sposób mało inwazyjny, co jest szczególnie istotne przy zachowawczym podejściu do leczenia. Warto jednak zauważyć, że skuteczność takich rozwiązań – zwłaszcza w warunkach silnych obciążeń parafunkcyjnych – w dużej mierze zależy od jakości samego materiału oraz techniki aplikacji. Niektóre obawy budzi także długoterminowa stabilność estetyczna, dlatego wybór kompozytu powinien być przemyślany pod kątem jego odporności na ścieranie oraz zdolności do utrzymania integralności w trudnych warunkach okluzyjnych.
• Alternatywą o wyższym potencjale mechanicznym są rekonstrukcje pośrednie z wykorzystaniem ceramiki, w szczególności tlenku cyrkonu. Materiały te oferują doskonałą trwałość, wysoką biokompatybilność i przewidywalność kliniczną w długim okresie. Z punktu widzenia pacjenta istotną zaletą może być również estetyka, choć nie należy zapominać, że uzyskanie odpowiedniego efektu estetycznego zależy w dużej mierze od kompetencji technika dentystycznego i precyzji wykonania. Warto też pamiętać, że pełnozakresowe korony ceramiczne wymagają znacznej preparacji tkanek – w niektórych przypadkach może to oznaczać konieczność usunięcia nawet ponad 70% struktury korony zęba, co rodzi pytania o zasadność takiej ingerencji, zwłaszcza w młodszych grupach pacjentów.
• W mniej zaawansowanych przypadkach starcia, kiedy celem leczenia jest raczej ochrona i stabilizacja okluzji niż pełna rekonstrukcja anatomiczna, interesującą opcją mogą być cienkościenne licówki okluzyjne. Ich zastosowanie pozwala na znaczną oszczędność tkanek twardych, przy jednoczesnym zachowaniu funkcjonalności i estetyki. Tego rodzaju rozwiązania wymagają jednak precyzyjnego planowania, zarówno pod kątem rozkładu sił, jak i integracji z resztą uzębienia. Kluczowe są tutaj doświadczenie kliniczne oraz dobra współpraca z laboratorium protetycznym – źle zaplanowana i niedokładnie osadzona licówka w odcinku bocznym może ulec uszkodzeniu już w początkowym etapie użytkowania.

Wybór materiału rekonstrukcyjnego powinien być oparty na kompleksowej ocenie klinicznej, obejmującej stopień destrukcji tkanek zęba, intensywność parafunkcji oraz estetyczne preferencje pacjenta. Każda technika niesie określone korzyści, które należy zestawić z potencjalnym ryzykiem.

Jak uwzględnić ryzyko nawrotów uszkodzeń u pacjentów z bruksizmem podczas planowania odbudów?

Pacjenci z bruksizmem stanowią wyjątkowe wyzwanie dla lekarza stomatologa ze względu na charakter przewlekłych i powtarzających się przeciążeń mechanicznych, które generują mikrourazy w obrębie zębów bocznych. Z tego względu już na etapie planowania odbudów warto przewidzieć, że pomimo zastosowania najlepszych materiałów i technik, ryzyko ponownych uszkodzeń pozostaje realne. Ponieważ całkowite wyeliminowanie bruksizmu często wymaga długotrwałej terapii oraz współpracy pacjenta, nie można bazować na założeniu, że stan ten zniknie nagle. W praktyce oznacza to konieczność projektowania odbudów z myślą o ich ewentualnych naprawach, a także preferowanie rozwiązań, które minimalizują inwazyjność ingerencji w strukturę zęba, jednocześnie umożliwiając łatwe i szybkie uzupełnienie ubytków w przyszłości.

Jakie metody leczenia bruksizmu mogą wspierać trwałość odbudów stomatologicznych?

Zarządzanie bruksizmem to wielowymiarowy proces, który wymaga podejścia interdyscyplinarnego. W praktyce stomatologicznej wykorzystuje się różne strategie, które mają na celu zmniejszenie negatywnego wpływu zgrzytania na odbudowy zębów bocznych:

Strategie zarządzania bruksizmem mogą obejmować: 

• Modyfikacje okluzyjne – precyzyjne dostosowanie kontaktów zwarciowych i rehabilitacja funkcji narządu żucia mogą znacząco redukować nadmierne siły działające na odbudowy, minimalizując ryzyko ich przedwczesnego uszkodzenia.
• Eliminacja czynników ryzyka – ograniczenie palenia, spożycia alkoholu i kofeiny, które mogą nasilać napięcie mięśniowe i występowanie epizodów bruksizmu, stanowi ważny element profilaktyki wtórnej.
• Wsparcie psychologiczne i relaksacyjne – techniki relaksacyjne, terapia behawioralna oraz psychoterapia pomagają w redukcji stresu i napięć, które często są podłożem mimowolnego zgrzytania zębami.

Ze względu na złożoność i indywidualny charakter bruksizmu, nie istnieje uniwersalny schemat leczenia. Dlatego planując odbudowy, stomatolog powinien wybierać materiały i techniki, które nie tylko zapewnią odpowiednią wytrzymałość, ale również będą łatwe do naprawy i adaptacji w przypadku konieczności interwencji po pojawieniu się uszkodzeń. W tym kontekście szczególnie polecane są techniki addytywne oparte na kompozytach żywicznych, które pozwalają na zachowanie jak największej ilości zdrowej struktury zęba i prostą korektę w przyszłości, co jest istotne w leczeniu pacjentów z bruksizmem.

Filtek One Bulk Fill – innowacja odpowiadająca współczesnym potrzebom stomatologicznym:

Współczesne leczenie stomatologiczne coraz częściej musi łączyć wysoką funkcjonalność z doskonałymi efektami estetycznymi, które pacjenci coraz bardziej cenią, szczególnie w dobie mediów społecznościowych. Wyzwanie to jest szczególnie widoczne u osób cierpiących na bruksizm, gdzie zęby boczne narażone są na znaczne przeciążenia mechaniczne. Wiele z tych pacjentów obawia się, że funkcjonalność odbudowy może oznaczać kompromis w kwestii wyglądu. Jednak takie podejście nie jest konieczne.

Nagrodzony kompozyt 3M™ Filtek™ One Bulk Fill łączy trwałość z wysoką estetyką, oferując jednocześnie łatwość stosowania w codziennej praktyce klinicznej. Materiał ten charakteryzuje się wysoką odpornością na ścieranie oraz efektywnym działaniem monomerów AFM i AUDMA, które znacząco redukują skurcz polimeryzacyjny oraz naprężenia wewnątrz wypełnienia. Dzięki temu odbudowy cechują się większą trwałością i lepszym dopasowaniem do naturalnej struktury zęba.

Ze względu na specyfikę bruksizmu, u pacjentów może pojawić się konieczność wielokrotnych napraw i wymiany odbudów bocznych w ciągu życia. Dlatego niezwykle istotne jest, aby wybór materiału uwzględniał nie tylko aktualne wymagania estetyczne i wytrzymałościowe, lecz także łatwość przyszłych napraw i konserwacji. Filtek One Bulk Fill stanowi odpowiedź na te potrzeby, oferując kompleksowe rozwiązanie dla stomatologów i ich pacjentów.

Nagroda za badania kompozytu typu bulk fill: Materiał kompozytowy 3M™ Filtek™ One Bulk Fill:

Materiał kompozytowy 3M™ Filtek™ One Bulk Fill został doceniony za umożliwienie stomatologom wykonywania większych odbudów szybciej i efektywniej, bez żadnych ustępstw w jakości pracy.

Co wyróżnia ten kompozyt:

• Zdolność do głębokiej polimeryzacji pozwala na nakładanie materiału za jednym podejściem, co skraca czas zabiegu.
• Doskonałe dopasowanie do ścian ubytku minimalizuje ryzyko powstania szczelin i poprawia trwałość wiązania.
• Niskie naprężenia podczas utwardzania zapewniają solidność i długotrwałą wytrzymałość odbudowy.

Opinie ekspertów:

• “Szybsze, łatwiejsze odbudowy bez utraty wytrzymałości – must-have w mojej praktyce.”
• “Doceniam efektywność, a wyniki mówią same za siebie.”

Bruksizm i wypełnienia w odcinku bocznym z Filtek One Bulk Fill - podsumowanie:

Bruksizm stanowi istotne wyzwanie w planowaniu i wykonywaniu odbudów zębów bocznych, ze względu na powtarzalne i intensywne obciążenia okluzyjne. Wybór odpowiednich materiałów oraz strategii leczenia, takich jak stosowanie kompozytów o wysokiej odporności czy technik addytywnych, jest kluczowy dla zapewnienia trwałości i estetyki odbudów. Nowoczesne rozwiązania, jak materiał 3M™ Filtek™ One Bulk Fill, łączą w sobie efektywność kliniczną z wymaganiami estetycznymi, co pozwala skutecznie sprostać potrzebom pacjentów z bruksizmem.


Materiały graficzne przedstawiające konkretne przypadki kliniczne, zamieszczone w niniejszej publikacji, zostały uprzejmie udostępnione przez dr. Marco Maiolino oraz dr. Waltera Devoto, będąc świadectwem ich autorskiego dorobku i wieloletniego doświadczenia klinicznego.